Cụm di tích đình, đền Sơn Dương, chùa An Phúc thuộc xã Phùng Nguyên, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ, được xếp hạng di tích lịch sử- văn hóa cấp Quốc gia năm 2009.
Đình Sơn Dương (trong nhân dân còn gọi là đình Cả) quay hướng Tây, thờ Quý Minh đại vương, nhân vật lịch sử huyền thoại thời kỳ Hùng Vương dựng nước. Ngôi đình được phục hồi năm 2006, mặt bằng kiến trúc kiểu chữ Đinh, gồm 2 tòa: Đại bái, 3 gian 2 chái, kiểu nhà 4 mái đao cong và tòa Hậu cung, 2 gian 1 chái. Đặc biệt, đình Sơn Dương còn lưu giữ được một số cổ vật có niên đại cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX: 05 đạo sắc phong triều Lê (Vĩnh Thịnh lục niên - năm 1710, Vĩnh Khánh nhị niên - năm 1730, Cảnh Hưng nguyên niên - năm 1740, Cảnh Hưng tứ thập tứ niên - năm 1783 và Quang Trung ngũ niên - năm 1792); ngai thờ; nồi hương đá; bát con men lam thời Nguyễn.
Đền Sơn Dương thờ Quý Minh đại vương, thời kỳ Hùng Vương dựng nước như ở đình Sơn Dương và thờ Lân Hổ đô thống đại vương, một nhân vật lịch sử thời Trần (thế kỷ XIII). Nhìn theo hướng Đông, đền Sơn Dương có kết cấu chữ Nhị, gồm 2 tòa: Tiền tế và Hậu cung, mỗi tòa đều có 3 gian 2 chái, kiểu nhà 2 mái, tường hồi bít đốc. Bộ khung gỗ chịu lực kết cấu 4 hàng chân cột với tổng số 32 cột gỗ tròn để mộc kiểu thượng thu hạ thách kê trên chân tảng bằng đá xanh. Các bộ vì nóc được kết cấu theo lối “Thượng giá chiêng - Hạ kẻ”. Tòa Hậu cung cơ bản giữ được nguyên vẹn kiến trúc cổ, tàu mái có tiết diện hình chữ nhật liên kết trực tiếp vào kẻ, mặt tiền tạo 3 khuôn cửa bức bàn kiểu “Thượng song - hạ bản”, trên bạo đứng bên trái gian chính giữa khắc dòng chữ Hán “Nhất lệ tam từ tự tu thần mộc thượng điện, hạ điện chỉ như phân tam tòng xã đồng thụ tư lệ” - (Nghĩa là: Lệ giao ba xã tu tạo mộc (gỗ) đền chia đều bình quân, phần thượng điện, hạ điện như cũ, ba xã nhận việc theo lệ). Các cấu kiện gỗ trên bộ khung đền Sơn Dương như dép hoành, câu đầu, đầu nghé, con kê được chạm mộc, trang trí họa tiết vân mây. Các đầu dư chạm nổi đốt trúc, lá ba chẽ gân nổi cách điệu…
Trong đền hiện còn lưu giữ được một số cổ vật, di vật như: Nồi hương đá, xung quanh thân khắc nổi 2 hàng hình cánh sen tròn; đài nước bằng gỗ hình bầu dục, thân thắt, đế phình; lư hương gốm men da lươn; ống hoa gỗ; mâm bồng gỗ; sập thờ gỗ…
Về niên đại xây dựng của đền Sơn Dương, trên cơ sở tư liệu chữ Hán trên thức kiến trúc gỗ, xác định niên đại xây dựng tương đối vào thời Hậu Lê, đầu thế kỷ XVII và di tích đã được trùng tu vào giữa thế kỷ XIX, vào thời Nguyễn, triều vua Nguyễn Dực Tông (1848 - 1883).
Chùa An Phúc (tên chữ: An Phúc tự): Chùa An Phúc thờ Phật theo dòng Đại thừa và phối thờ Mẫu Tam phủ. Chùa An Phúc được xây dựng vào thời Nguyễn, đầu thế kỷ XIX và được trùng tu vào năm Duy Tân lục niên - năm 1912.
Tòa Tam bảo chùa An Phúc kiến trúc kiểu chữ Đinh, gồm: Bái đường 5 gian 2 chái, bộ khung kiến trúc gỗ, vì nóc kiểu “Thượng giá chiêng, chồng rường - hạ bảy” với kiểu thức truyền thống gồm các thức kiến trúc liên kết với nhau bằng các mộng ngoàm, mộng xuyên: Xà nóc, đấu hình thuyền chạm chữ Thọ, rường bụng lợn, cột trốn, đấu vuông thót đáy, rường cụt, câu đầu…; tòa Chính điện 3 gian 1 chái, kết cấu vì nóc theo lối “Thượng giá chiêng, chồng rường - hạ kẻ” và “Thượng chồng rường - hạ kẻ”, mái lợp ngói mũi hài, trong tòa Hậu cung xây ban thờ giật 6 cấp bài trí tượng thờ.
Chùa An Phúc hiện bảo lưu được hệ thống tượng thờ hơn 30 pho được tạo tác, sơn thếp đẹp, sinh động, có giá trị nghệ thuật tạc tượng thời Nguyễn, đầu thế kỷ XIX, tiêu biểu là các pho tượng được tạo tác từ chất liệu gỗ mít: Bộ tượng Tam thế, A Di đà, Thích Ca Mầu Ni, Văn Thù Bồ tát, Tam tòa Thánh Mẫu.… và bộ tượng Hộ Pháp chất liệu thổ.
Cổ vật tiêu biểu trong chùa An Phúc có: Chuông đồng “An Phúc tự chung”, niên đại đúc chuông vào năm Minh Mệnh thập thất niên - năm 1836, cao 1,05m, đường kính miệng: 0,70m, là một trong những quả chuông có kích thước lớn trong các ngôi chùa của tỉnh Phú Thọ. Thân chuông chia thành các băng ô đúc nổi họa tiết Tứ linh theo mô típ “Long vân hội ngộ”, “Quy chở nghiêm bút”, “Phượng càm thư”, “Long mã phụng đồ”…, khắc bài minh văn bằng chữ Hán ca ngợi địa thế, cảnh đẹp của chùa và ghi tên những dòng họ, những người có tâm công đức xây dựng, tu tạo ngôi chùa. Khánh đồng, loại khánh đại, cao 1,00m, rộng 1,25m, hình lá đề, phần cổ khánh mặt trước đúc nổi chữ Hán “An Phúc” và niên đại: Minh Mệnh thập thất niên - năm 1836, mặt sau đúc chữ Hán “Khánh tự”, thân khánh đúc họa tiết hoa cúc, đường hồi văn, “Long cuốn thủy”, “Quy chở chữ Thọ”.
Nguồn sưu tập: Kỷ yếu Di tích lịch sử văn hóa Lễ hội truyền thống tiêu biểu huyện Lâm Thao năm 2019.