1. Giới thiệu chung

Đình Cao Xá tọa lạc trên khu đất bằng phẳng, thoáng đãng giữa xóm Đông Thịnh, thôn Cao Xá, xã Cao Xá. Đình Cao Xá thờ Tứ vị Đại Vương thuộc hai thời kỳ lịch sử là: Quý Minh Đại vương, Bát Hải Long Vương thời Hùng Vương dựng nước và Sỹ Đường Hương, Tứ Hướng Hắc Đạo thời Trần đã có công giúp Vua Trần Nhân Tông đánh giặc Nguyên Mông.

Khuôn viên Đình Cao Xá

2. Văn hóa lịch sử

Nhìn theo hướng Đông Nam, xa xa trước là núi Tản Viên uy nghiêm, sừng sững, đình Cao Xá được xây dựng kiến trúc kiểu nội công ngoại quốc, một kiểu kiến trúc còn lại rất ít trong các di tích hiện nay của tỉnh Phú Thọ. Mặt bằng kiến trúc đình Cao Xá gồm: Đại bái, ống muống và Hậu cung. Tòa Đại bái 5 gian đồ sộ, bộ vì nóc kiểu “Tứ trụ chồng bồn” chắc khỏe, được đánh bóng bào trơn. Trên câu đầu khắc chữ Hán “Bảo Đại Quý Mùi niên” (tức năm 1943) trùng tu lớn. Đầu hồi Đại bái đắp hổ phù càm thọ, những vảy trên trán, tay đều được gắn mảnh sứ màu xanh. Phần mái được lợp ngói mũi, hai bên đỉnh nóc đắp hai con ly chầu vào nhau, đuôi xoắn tít thành một vòng xoáy ốc lớn, bờ chảy gắn những con giống nhỏ sinh động. Tòa ống muống nối Đại bái và Hậu cung, cấu trúc hai tầng mái, giữa hai tầng mái lắp ván lùa thoáng mát, phía ngoài là lớp song gỗ tiện tròn đều đặn. Tòa Hậu cung 3 gian, hệ mái chồng diêm hai tầng 8 mái, đầu đao cong vút khiến cho ngôi đình vừa đồ sộ bề thế vừa duyên dáng, mềm mại. Trên tường tòa Hậu cung được đắt nổi chính giữa hình đỉnh hương, bên phải là lọ hoa cúc mãn khai, bên trái cây sáp, hai bên phía ngoài cùng là mâm ngũ quả đầy đặn. Hai ô hai bên đắp hình Long mã phụng đồ, vảy, thân đều gắn mảnh sành màu xanh.

Khu Đại Bái phía trước Hậu Cung

Được xây dựng vào thời Hậu Lê, trải qua nhiều lần tu sửa vào thời Nguyễn, Đình Cao Xá là một công trình kiến trúc cổ vừa đồ sộ vừa hài hòa, các bộ phận cấu thành đều được làm bằng chất liệu tốt, được gia cố cẩn thận, chính xác và chuẩn mực, tạo nên dáng vẻ vững chắc, bề thế. Đình Cao Xá còn lưu giữ  nhiều tác phẩm chạm khăc gỗ mang đậm phong cách nghệ thuật thời Lê, nổi bật là các bức chạm đề tài “Rồng ổ” trên các bức cốn nách; hệ thống cổ vật với nhiều chất liệu khác nhau đã làm nên giá trị của di tích như: Kiệu bát cống, ngai thờ, hoành phi, đại tự, đỉnh đồng, bát men sứ đế viết chữ “Nội phủ”, “Hội phủ”, thân vẽ cảnh thiên nhiên như: hoa đào, hoa cúc, rồng, phượng, cặp cuốn thư, chữ Thọ; các sắc phong triều Nguyễn (Tự Đức tam thập tam niên - 1881, Đồng Khánh nhị niên - 1987 và Duy Tân tam niên - 1909).

 3. Sự kiện lễ hội

Hằng năm, Đình Cao Xá có các kỳ tiệc lệ: Ngày mùng 1 tháng Hai là ngày sinh thánh, tế lễ bằng cỗ chay, lợn đen tuyền, có tổ chức hát nhà tơ, múa rồng, cầu một năm mưa thuận gió hòa, nhân khang vật thịnh; Ngày mùng 1 tháng Chín, ngày thánh hóa, cúng tế bằng cỗ chay và lợn đen tuyền, tổ chức các trò chơi và diễn xướng dân gian như: Chiếu chèo, múa sư tử, hát nhà tơ, hội vật, cờ tường….

Lễ hội Đình Cao Xá

Huyện đoàn Lâm Thao